Küçük bir çocukken, babaannemin Karaagaç/Edirne’de dogdugunu her duydugumda kafam karısırdı. ‘Italyan ise nasıl Edirne’de dogdu?’ diye düsünürdüm. Fakat kendisinin anlattıgı hikayeler ve yaptıgımız arastırmalar bize bunun nedenini ögretti. Bu yazımızda sizlerle Sanzoni Ailesi ile ilgili su ana kadar ögrendigimiz tüm detayları paylasacagız. Sanzoni: Palermo’dan Karaagaç’a ...
Sanzoni Ailesi’nin hikayesi su ana kadar yaptıgımız arastırmalar neticesinde, Giovanni Marco Sanzoni ile baslamaktadır. Marco 1843 yılında Corleone, Palermo’da dogmustur. Yıllar sonra Karaagaç, Edirne’ye göç etmistir. Fakat bu göçün sebebi neydi? Giuseppina (Cusepina) Sanzoni – Marco’nun torunu- anılarını anlatırken sürekli tren istasyonundan bahsetmistir. Biz de bunun üzerine Karaagaç Tren Istasyonu üzerine yogunlaÅŸtık. Karaagaç Tren Istasyonu 1873 yılında insaa edilmistir ve bazı kaynaklarda ve bölge sakinlerinin anılarında burada Italyanlar’ın da insaasında çalıstıgı belirtilmektedir. Bu bilgi ve ailede anlatılanların ısıgında, Marco Sanzoni’nin burada çalısmak üzere göç ettigini söyleyebiliriz. Belki Palermo’da çalıstıgı firma onu buraya göndermis belki de kendisi bu ise basvurmustur. Giovanni Marco Sanzoni, 1880’lerde Karaagaç’ta Anna Catharina Zundo ile evlenmis ve on çocukları olmustur. Maalesef çocukların büyük bir kısmı henüz bebek yasta vefat etmistir. Çocuklarından sadece Liborio Sanzoni ( 1881 dogumlu ) ve Vincenzo Maria Pietro Sanzoni ( 1893 dogumlu ) hayatta kalmıstır. Marco’nun esi Anna Catharina Zundo ise 11.01.1903 tarihinde henüz 42 yasında vefat etmistir.
Marco Sanzoni ile ilgili olarak aile hatıralarında fazla bir bilgi bulunmamasına ragmen kendisiyle ilgili detayları arsivlerden ögrendik. Ismi, Italyan dogum kayıtlarında ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaskanlıgı Devlet Arsivleri’nde geçmektedir. Devlet Arsivleri’nde buldugumuz bilgi ise ilginçtir. Buradaki detaya göre Marco’nun arazisi 1913 yılında Balkan Savasları’nda hasar görmüs ve Marco bu hasarın tazmini konusunda basvuruda bulunmustur. Bu mektubun bir kısmını fotografta görebilirsiniz.
1913, Giovanni Sanzoni'nin mektubundan bir bölüm
Liborio Sanzoni & Çocukları
Giovanni Marco'nun oglu Liborio Sanzoni, 1881 yılında Karaagaç, Edirne'de dogmustu. Ailede anlatılan hikayeler dogrultusunda, kendisi bir süre Karaagaç Tren Istasyonu'nda çalısmıs fakat ardından, belki de emekli olduktan sonra, bir bakkal açmıstır. Babası Marco hakkında, Cumhurbaskanlıgı Devlet Arsivleri'nde bilgi buldugumuz gibi, gene aynı platformda Liborio tarafından 1914 yılında el yazısıyla yazılmıs ve imzalanmıs bir baska mektup bulunmustur.
1914, Liborio Sanzoni'nin mektubundan bir bölüm
Liborio 1919 yılında, Aspasia Stamatyadis ile evlenmis ve bes çocugu olmustur: Luisa, Vincenzo, Marietta, Giuseppina ve Benito. Burada Liborio ile Aspasia'nın dügün fotografını görebilirsiniz.
1919, DüÄŸün FotoÄŸrafı
Liborio Sanzoni & Aspasia Stamatyadis
Adı geçtigine göre, biraz da Aspasia Stamatyadis'ten bahsedelim. Aspasia 1900 yılında, Aristogitonos isminde Yunan bir babadan ve Luisa Bink isminde Alman bir anneden dogmustur. Aspasia 1997 yılında vefat etmistir, kendisinin son zamanlarını görebildigim için kendimi sanslı sayarım. Fotografta Aspasia'yı çocukları ve annesi Luisa ile birlikte görmektesiniz. Bu fotograf erken 1920'lerde çekilmiÅŸtir. Luisa ortada oturmus, Aspasia sagda, kardesi Yorgo solda ve çocuklar Luisa, Marietta ve Vincenzo.
1920s, Aspasia ve ailesi
Okul Günleri ve Karaagac Italyan Katolik Okulu
Liborio ve Aspasia'nın çocukları Karaagac, Edirne'de büyümüslerdi. Kardeslerden en büyük üçü, Luisa, Vincenzo ve Marietta, burada Italyan Katolik Okulu'nda egitim görmüslerdi. Bu okul binası bugün maalesef yerinde degildir. Fakat Karaagaç'ın eski yerlileri ve arastırmalar ile yeri belirlenmis olup Karaagaç Yeni Camii'nin hemen karsısında oldugu ögrenilmistir.
1920ler, Sanzoni Kardesler Karaagac Italyan Katolik Okulu'nda
Bu fotografta, hemen sagdaki rahibin önünde duran çocuk Vincenzo Sanzoni'dir, ayrıca gene bu fotografta kardesleri Luisa ve Marietta da gözükmektedir.
M.Serhan Yücel'in doktora tezine göre, Karaagaç'ta 1925-1926 yılları arasında iki katolik okulu mevcuttur: Karaagaç Fransız St.Basil Okulu ve Karaagaç Italyan Okulu. Karaagaç Italyan Okulu, öncesinde bir Fransız okulu olup, 1906 yılında faaliyete geçmistir. 09 Haziran 1907 tarihinde ise tamamen Italyan kontrolündedir. 1925-1926 yılları arasında bu okulun 44 ögrencisi ve 4 ögretmeni vardır.
​
Okul günlerinden çekilmis bir baska fotograf da mevcut ve bu fotograf okul müdürü Padre Polani ile birlikte çekilmistir. Ortada Padre Polani, en uzun boylu kız Luisa Sanzoni ve Vincenzo ise solda. Padre Polani ismi ailedeki anılardan bilinmektedir fakat bu okulun Karaagac'ta olup olmadıgı konusunda emin degiliz.
1930lar, Sanzoni Kardesler Padre Polani ile birlikte, Edirne
Ä°kinci Dünya Savaşı & Sanzoni Ailesi
Türkiye Ikinci Dünya Savası'na katılmamıs olsa da, Sanzoni Ailesi bu savastan farklı bir sekilde etkilenmistir ve bu dönemden enteresan bir anıları mevcuttur. Vincenzo Sanzoni büyüdügünde, ailesi onu lise egitimi için Italya'ya göndermisti. Aynı dönem Ikinci Dünya Savası çıkmıs ve Vincenzo bir arkadasıyla orduya katılmıstı; belki de katılmak zorunda kalmıstı. Hikayenin detaylı halini, 'Aile Hatıraları' kısmında 'Vincenzo Sanzoni: Bir SavaÅŸ Esiri' baslıklı yazımızda okuyabilirsiniz.
​
Özetle bu hikayeden bahsetmek isteriz. Vincenzo Ikinci Dünya Savası'na katıldıgında, ailesine düzenli olarak mektuplar gönderirmis. Birgün mektuplar aniden kesilmis ve ailesi onun öldügünü düsünmüs. Bir cenaze anması bile düzenlenmis adına. Fakat birgün, Karaagaç'ta Cemil isminde bir postacı kapıyı elinde yeni bir mektupla çalmıs. Aile bu mektupla ogullarının yasadıgını ögrendiklerinde çok mutlu olmus.
Giuseppina Sanzoni & Sonraki Yıllar
1940lar, Giuseppina Sanzoni
Giuseppina Sanzoni, ailesinin dördüncü çocuguydu. 1931 yılında dogmuÅŸ ve Karaagaç'ta büyümüstür. Kardeslerinin aksine Edirne'deki okula gitmeyip, Istanbul'a, Italyan Konsoloslugu yanında bulunan Italyan Okulu'na gitmistir. Kendisinin bahsettigine göre, bu okul yatılı olup haftasonları ve tatil günlerinde Karaagaç'a tren ile dönermis. Bu fotografta Giuseppina'yı 1940'lı yıllarda okul üniformasıyla görmektesiniz.
​
Giuseppina'nın çocuklugu Karaagaç'ta geçmis ve burada Türk, Italyan, Rum birçok arkadas edinmiÅŸtir. Kendisi Türkçe, Ä°talyanca ve Rumca bilmekle beraber ayrıca az da olsa Almanca konusabilmektedir
​
Asagıdaki fotografta Giuseppina'yı yakın arkadası Celesta ile görmektesiniz. Bu fotograf 1955 yılında, ünlü Ermeni fotografçı Maryam Sahinyan'ın stüdyosu, Foto Galatasaray'da çekilmistir.
​
1955, Celesta & Giuseppina, Foto Galatasaray / Istanbul
Yıllar sonra, 1955'te Giuseppina, Aleko Vafiadis ile evlenmis ve kalıcı olarak Istanbul'a yerlesmistir. Üç çocugu olmuÅŸtur: Stavros, Grigoris & Haris. Diger kardeslerin de evlenmesi, baska sehirlere yerlesmesi ve en sonunda Liborio Sanzoni'nin ölümüyle, tüm aile üyeleri Karaagaç'tan gitmiÅŸtir. Fakat buradaki arkadaslarıyla iliskilerini korumuslar ve düzenli olarak ziyaret etmislerdir.
Liborio Sanzoni'nin besinci çocugu Benito'ydu. Benito babasının Karaagaç'ta açmış oldugu bakkal dükkanında 1950'li yılların sonuna kadar çalısmıştır. Liborio ile Benito'nun bu dükkanı, Karaagaç'ın eski sakinleri tarafından hala bilinmektedir. Hatta kimisi bir dönem burada çıraklık yaptıklarını bile dile getirmiÅŸlerdir. Maalesef dükkanın binası, 2018 yılında Edirne'nin yerel gazetelerinden ögrendiÄŸimiz üzere belediye tarafından yıkılmıştır. 1960'lı yıllarda Benito Istanbul'a ardından da Atina'ya göç etmistir. Atina'da bugün ünlü olan sarküterisini açmıstır. Kendisiyle Meri Çevik Simyonidis, 'Bir varmıs bir yokmus : Istanbul'um tadım tuzum' isimli kitabında bir röportaj yapmıs ayrıca Ayhan Sicimoglu da Benito'yu çektigi gastronomi serisi için ziyaret etmistir.
1960s, Sanzoni Ailesi, Vafiadis & Mıgirdician Aileleriyle
Son olarak sizlerle, Sanzoni ailesi üyelerini Vafiadis ve Mıgırdician aileleriyle birlikte gösteren 1960'lı yıllarda çekilmis bu fotografı paylasmak isteriz. Burada Vincenzo, Benito ve Giuseppina arkada ve anneleri Aspasia ise hemen sol taraftadır.
​
Sanzoni ailesinin Palermo'da baslayan yasam yolculugu önce Edirne'ye ardından Ä°stanbul ve Atina'ya uzanmıstır. Belki de bu yolculuk, gelecek nesil Sanzoni çocuklarıyla daha baska yerlere de uzanacaktır...
​
Yazan: 2mi3, Agustos 2020
​
Kaynakça:
​
1- http://acikkaynak.bilecik.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11552/315/10059709.pdf
2- https://gw.geneanet.org/marmara2?lang=fr&pz=mathilde&nz=d+andria&p=liborio&n=sanzone+sanzoni
3- http://www.vatandasgazetesi.com.tr/liboryanin-dukkani-makale,688.html
4- http://www.devletarsivleri.gov.tr/
5- https://www.youtube.com/watch?v=7LJb1nicn-M&t
​
​