Madeni paralar… Bizlere tarih, kültür, din ve bir medeniyeti oluÅŸturan birçok unsur hakkında bilgi veren nadide antik kaynaklar. Dönemin yönetimi nasıldı ? Kral kimdi ? Dinleri neydi ? Ne üretiyorlardı ? Bu detayların birçoÄŸunu bir madeni paraya bakıp öÄŸrenebilirsiniz. Bu yüzdendir ki arkeolojik bir kazıda para bulmak tarih için son derece önemlidir.
Para koleksiyonculuÄŸu bilinen en eski hobilerden biridir. Bazı kaynaklar kralların hobisi olarak bahseder. Açıkçası 2016 yılına kadar para koleksiyonu yapmıyordum. Sadece gittiÄŸim ülkelerin paralarını saklıyordum ama bu koleksiyon demek deÄŸildi.
​
Birkaç yıl önce evde, içi madeni para dolu büyük bir plastik kutu buldum. Daha sonra hatırladım ki bu paralarla çocukken oynardım. Ayrıca, on yaşımdayken Türk paralarındaki eksikleri tamamlamak için babamla beraber Beyazıt’a gittiÄŸimizi hatırladım. Ardından bu büyük plastik kutu uzun bir süre kayıplara karıştı.
​
Kutuyu açtığımda içerisinde, Türk, Yunan, Bulgar, Fransız, Ä°talyan, Rumen, Alman ve Osmanlı dönemi paralarını gördüm. AraÅŸtırdıkça bu paraların büyük bir kısmının, Vafiadis ailesinin Avrupa turundan ( Avrupa Gezisi - 1950ler ) getirmiÅŸ olduklarını ve diÄŸer bir kısmının da farklı aile üyelerinden kaldığını farkettim.
​
Osmanlı ve Nazi paralarını görünce heyecanlanmıştım. Elimde bir servet var gibi gelmiÅŸ ve ayrıca bir zaman makinesindeymiÅŸim hissine kapılmıştım. Bunun üzerine koleksiyonu devam ettirme kararı aldım.. Fakat bu sonu olmayan bir hobiydi ve hepsine sahip olamazdınız, olsanız bile muhafaza etmesi oldukça zordu.
Bu sebeple, köklerimden dolayı sadece Türk, Ä°talyan ve Yunan paralarını ve tarihlerine olan ilgimden ötürü Alman ve Rus paralarını toplama kararı aldım. Ilk önce kutudaki paraları ülke ve yıl olarak ayırdım. Zamanla öÄŸrendim ki, bu koleksiyon için özel kapsüller ve albümler varmış. Bir koleksiyon tutkunu olarak tabii ki bu araçları aldım.
​
2mi3museum projesini baÅŸlattığımızda, bu paraları ayrıca göstermenin ve ailemizin yaÅŸadığı dönemi daha iyi anlamak için bir ‘Para Kronolojisi’ oluÅŸturmanın iyi bir fikir olacağını düÅŸündük. Para Kronolojisi sayesinde, ailemiz Ä°stanbul’da yaÅŸarken çevredeki ülkelerde neler yaÅŸandığını da görebilecektik. Daha evvel bahsedildiÄŸi gibi Vafiadis Ailesi’nin hikayesi Sakız Adası’nda baÅŸlamıştır ve 1850 yıllara kadar detayları bilmekteyiz. Ayrıca Koulurgioti, Koskeri ve ÇakıroÄŸlu aileleri yüz yılı aÅŸkın süre Ä°stanbul’da yaÅŸamışlardır. Bu da demektir ki ailemiz, Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu içerisinde, II.Mahmud, I.Abdülmecid, I.Abdülaziz, V.Murad, II.Abdülhamid, V.Mehmed, VI. Mehmed dönemlerini yaÅŸamıştır.
Plastik kutu içerisinde V.Mehmed dönemine ait madeni paralar bulmuÅŸtum, muhtemelen Ermeni büyükannemiz Ashen’e aittiler. SaÄŸ tarafta bu paraları görebilirsiniz. Para üzerindeki dönemi padiÅŸahın tuÄŸrasından anlamaktayız. Her padiÅŸahın imzası niteliÄŸinde bir tuÄŸrası mevcuttur. Daha önceki padiÅŸahlara ait paralar koleksiyona daha sonradan katılmıştır. Türkiye’de sadece son altı padiÅŸaha kadar para koleksiyonuna izin verilmektedir. Daha eski olanlar müzelerce tutulmakta ve tarihi eser niteliÄŸi taşımaktadır.
​
V.Mehmed ( ReÅŸad ) 1909-1918 yılları arası hüküm sürmüÅŸ ve Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun 35. PadiÅŸahıdır. 1900 doÄŸumlu olan Ashen bu dönemi ve hatta babamın anlattığına göre II. Abdülhamid dönemini de hatırlarmış
​
​
Osmanlı ve Cumhuriyet döneminin haricinde, kutu içerisinde birçok Yunan parası da vardı. Yunan paraları üzerinde mitolojik semboller taşıdığı için oldukça ilgi çekicidir. Ayrıca bu paralardan Yunanistan’ın yaÅŸamış olduÄŸu dönemleri de görmek mümkündür. Krallıktan demokrasiye, diktatörlükten krallığa ve cunta döneminden tekrar demokrasiye…
Sol tarafta 1960 yılından ve I.Paul döneminden bir Yunan parası görmektesiniz. Arka tarafında güzel bir Selene figürü yer almaktadır. Ay Tanrıçası olan Selene, ay arabasını sürerek cennete ışık taşımaktadır, tıpkı kardeÅŸi Helios’un ( GüneÅŸ Tanrısı ) yaptığı gibi. Wikipedia’ya göre, Rönesans sonrası sanatta, Selene, açık tenli,, uzun ve parlak siyah saçlı, ve bir çift atın (veya öküzün) gümüÅŸ arabasını çektiÄŸi bir ÅŸekilde tasvir edilmiÅŸtir.
Sadece Selene deÄŸil, Yunan paraları üzerinde Athena, Athena’nın baykuÅŸu, Pegasus ve Demeter gibi birçok mitolojik figür bulunmaktadır.
SaÄŸ tarafta, üzerinde ‘Athena’nın BaykuÅŸu’nun yer aldığı bir Yunan parası görmektesiniz. Bu para 1912 yılına ve I.George dönemine aittir. Bu paranın gravürcüsü bir Fransız heykeltraÅŸ olan Charles Pillet’tir. BaykuÅŸ figürü ayrıca Antik Yunan paraları üzerinde de görülmektedir.
​
Athena’ya eÅŸlik eden bu baykuÅŸ, bilginin ve bilgeliÄŸin sembolü olmuÅŸtur.
​
Yunan Mitolojisi’ni sevenler için Yunan paraları hep çekici olmuÅŸtur.
Koleksiyonerler için Alman paraları da önemlidir. Daha evvel bahsettiÄŸimiz gibi, bulduÄŸumuz plastik kutu içerisinde 1950 yılına ait birçok Alman parası bulunmaktaydı. Fakat diÄŸerlerinden farklı ve çok daha küçük bir para daha vardı. Bu parayı incelediÄŸimde etkilenmiÅŸtim çünkü üzerinde bir svastika ve kartal figürü yer almaktaydı. Bu Nazi dönemine ait bir paraydı. Nadir mi veya deÄŸerli mi pek fikrim yoktu. Sonradan öÄŸrendim ki kolay bulunan bir paraymış ama özellikle bu paranın benim için ayrı önemi vardı. Daha evvel Aile Hatıraları bölümünde bahsettiÄŸimiz Vincentzo Sanzoni, Ä°kinci Dünya Savaşı’nda bulunmuÅŸtu ve belki de bu para ona aitti.
Sol tarafta bu parayı görebilirsiniz. 1942 yılına ait ve üzerindeki svastika ve kartal rahatlıkla görülmektedir. Bu parayı bulduktan sonra Nazi dönemi paralarını da koleksiyonuma eklemeye baÅŸladım. Bazılarını Kadıköy’deki eskicilerde buldum. Birgün Münih’e gitmiÅŸtim ve duyduÄŸuma göre Münih para koleksiyonerlerinin Kudüs'üydü. DuyduÄŸum bilgi doÄŸruymuÅŸ çünkü koleksiyonerlere yönelik birçok lokal dükkan bulmuÅŸtum.
Daha evvel böyle bir dükkanda bulunmamıştım ve dükkan içerisinde çevreme bakıp paraları arıyordum ki satıcı ne istediÄŸimi sordu. Kendisine paraları görmek istediÄŸimi söyledim, fakat bana hangi paralar, hangi ülke, yıl, deÄŸer, basım gibi sorular sormaya baÅŸladı. Åžaşırmıştım, amatör bir koleksiyonerdim ve bahsettiÄŸi terminolojiyi tam anlayamıyordum. Kendisine Türkiye’den geldiÄŸimi ve bizim oralarda bu tarz dükkanların olmadığını söyledim. Türkiye’de büyük kutular içerisinde paralar dağınık durur ve teker teker inceleyerek almak istediklerinizi ayırırsınız. Satıcı gülmüÅŸtü çünkü kendisi de böyle bir ÅŸeyi ilk defa duyuyordu. Sonra kendisine Nazi dönemi Alman paraları aradığımı söyledim ve bu döneme ait birçok parayı önüme çıkardı.
SaÄŸ tarafta Münih’teki bu dükkandan aldığım parayı görebilirsiniz. 1937 yılına ait bu parada, ’10’ deÄŸerinin altında ‘D’ harfini görmektesiniz ki bu harf paranın basıldığı darphaneyi göstermektedir. ‘D’ Münih anlamına gelmektedir ve 1937 yılında 6.882.000 adet basılmış bu 10 Reichspfennig çok nadir bir para deÄŸildir . EÄŸer 1936 yılına ait bir ‘G’ serisi olsaydı gerçekten nadir olacaktı çünkü bu para o yıl sadece 129.000 adet basılmıştır. Her neyse, Münih’ten bu parayı almak benim için güzel bir deneyimdi çünkü para koleksiyonu adına birçok detay öÄŸrenmiÅŸtim.
Para Koleksiyonu’muzun temel amacı Yunan, Ä°talyan ve Türk paralarını toplamak ve bunlar üzerine yoÄŸunlaÅŸmaktır. Daha evvel de bahsettiÄŸim gibi Alman ve Rus paraları da bu iki ülke Dünya Tarihi’nde önemli bir yere sahip olduÄŸu için koleksiyonumuzda yer almaktadır. Örnek vermek gerekirse, bu iki ülke Ä°kinci Dünya Savaşı’nın ana oyuncularından olmuÅŸ ve Türkiye bu savaÅŸta yer almamasına ragmen aile büyüklerimiz bu dönem oldukça etkilenmiÅŸtir.
Üzerinde Lenin’in yer aldığı ve Ä°kinci Dünya Savaşı ile Ekim Devrimi anısına basılmış birçok Rus parası bulabilirsiniz. Bu paralar koleksiyon açısından önemlidir. Rusya büyük bir ülke olduÄŸu ve önemli bir tarihi olduÄŸu için para çeÅŸidi oldukça fazladır. Rus Ä°mparatorluÄŸu’ndan, Sovyetler BirliÄŸi’ne ve günümüze…Fakat Rus Ä°mparatorluÄŸu’ndan kalma bazı paralar vardır ki bunlar doÄŸrudan Türkçe’ye çevirecek olursak tel madeni paralar olarak geçmektedir. Bu paralar üzerinde Çar’ı betimleyen bir figürün yer aldığı gümüÅŸ ince paralardır. Yazımızın bu kısmında sizlere bu paralardan ve koleksiyonuma nasıl dahil ettiÄŸimden bahsedeceÄŸim.
Koleksiyoner olmanın bir önemli katkısı da sosyalleÅŸmektir. Dünya üzerinde sizinle aynı hobiye sahip birçok insanla tanışabilirsiniz. Hele internet çağında olduÄŸumuzu düÅŸünürsek bu insanlara ulaÅŸmak çok daha kolaydır. Ailemden kalan bu koleksiyonu geniÅŸletme kararı aldığımda, internet üzerinde farklı platformlar buldum. Bu platformlardan biri de Numista’ydı. Numista çok detaylı bir katalog olup, burada koleksiyonunuzda olan paraları veya sahip olmak istediklerinizi iÅŸaretleyebilmektesiniz. Ayrıca diÄŸer koleksiyonerle takas yapabilmektesiniz. Birgün Rus bir hanımdan bir mesaj aldım ve kendisi Ä°stanbul seyahatinde benle görüÅŸüp koleksiyonumdan bazı paraları almak istediÄŸini söyledi. Kendisiyle buluÅŸtuÄŸumda bana bir torba para vermiÅŸti ve ben ise kendisine sadece on adet para getirmiÅŸtim. Utanmıştım ama kendisi problem olmadığını söylemiÅŸti.
Eve dönerken, elimdeki torbayı incelediÄŸimde içerisinde ÅŸekilsiz ve üzerinde bazı figürlerin yer aldığı paralar gördüm. Açıkçası korkmuÅŸtum çünkü üzerimde tarihi eser taşıdığımı düÅŸünüyordum. Ä°ÅŸin kötü yanı, o dönem Ä°stanbul’da çok fazla polis kontrolü vardı ve çantalarınız dahil olmak üzere kontrol ediliyordu. KorkmuÅŸtum çünkü benim bile bilmediÄŸim bu paraların bulunması durumunda nasıl açıklayacağımı düÅŸünüyordum. Eve varır varmaz bu paraları araÅŸtırdım. Evet, 1598 yılına ait Fyodor I Ivanovich dönemine aittiler ve tarihiydiler. Fakat Rusya’da çok fazla bulunduÄŸu için tarihi eser deÄŸeri yoktu. Bu paralar ilk olarak 14. yüzyılda basılmış ve 1718 yılına kadar kullanılmıştır.
​
Bazı ülkelerde, koleksiyonerler için limitli basılan ve piyasaya sürülmeyen paralar mevcuttur. Bu paraları, nikel, gümüÅŸ, bronz ve hatta altın olarak da bulabilirsiniz. Bu paralar üzerindeki dizaynlarla dönemi hakkında önemli bilgi verirler. ÖrneÄŸin sol tarafta görmüÅŸ olduÄŸunuz para 27 Mayıs 1960 yılında gerçekleÅŸen darbe anısına basılmıştır.
​Para koleksiyonunu, bu hobiyi gerçekten seviyorsanız belirli paralarla kısıtlamak zordur. Bugün hala arkadaÅŸlarıma gittikleri ülkeden bana para getirmelerini söylüyor ve bazen de geleceÄŸe saklamak üzere bit pazarlarından satin alıyorum. Fakat tabii ki, belirli paralara yoÄŸunlaÅŸmak daha öÄŸreticidir, çünkü bu koleksiyon dünyası hepsine sahip olmak ve detaylarını bilmek için çok büyüktür.
​
Koleksiyoner olmak, eÄŸer gelecekte bu koleksiyonu devam ettirip geniÅŸletecek biri varsa ve koleksiyonunuzu sergileyebiliyorsanız harika bir duygudur. Bu nedenledir ki, e-müzemizde koleksiyonlarımızı sergiliyoruz ve uzun süre buna devam edebilmeyi umuyoruz.
​
* 2mi3museum kapsamında tüm madeni para koleksiyonumuzu buradan ziyaret edebilirsiniz.
​
​
Yazan : 2mi3, Ekim 2018
​