Bir ailenin tarihini arastırırken, aile içinde aktarılan sözlü anlatıları kayıt altına alıp incelemenin yanı sıra, ailenin yer almıs olabilecegi arsivlerdeki yazılı kayıtları da taramak son derece önemlidir. Çünkü sözlü anlatılar zaman içerisinde detaylarını kaybedebilir veya degisebilirken, yazılı kayıtlar bizlere daha somut veriler sunar. Ancak bir ailenin kayıtlarını her cografyada veya belirli bir zaman dilimi içerisinde bulmak her zaman mümkün degildir. Bazı ülkelerde aileler tarihlerini arastırırken çok uzak geçmise gidebilirken, çok uluslu, savaslar görmüs, nüfus mübadeleleri ile ugrasmıs, göç almıs ve göç vermis cografyalarda bu biraz daha zor olmaktadır.
Anthemion Arsivlerinde Kayıtlar:
2mi3museum projesine ilk basladıgımız yıllarda, ailemizin sözlü anlatılarını kayıt altına almıs ve bu anlatılarda geçen birçok bilgiyi dogru kabul etmistik. Ancak bu bilgilerin yazılı kayıtlarla teyit edilmesi gerektigine de inandıgımız için arsivleri de taramaya baslamıstık. Açıkçası, 6 yıl içerisinde çok fazla kayda ulasamamıs, daha çok gazete ilanları, ticari yıllıklar, telefon rehberleri ve eski haritalardan sözlü anlatıların bir kısmını teyit edebilmistik. Yalnız yazılı kaynaklara yeterince ulasamamıs olmamız, bu kaynakların olmadıgı anlamına gelmiyordu. Çünkü olası kayıtların arsivlenmesi, halka açılması da zaman alan ve yatırım gerektiren bir konudur ve bu alanlarda faaliyet gösteren olusumlar da mevcuttur. Bugün olmayan bir arsiv yarın bir gün, bir üniversite, bir sivil toplum örgütü veya bir birey tarafından olusturulabilir ya da devlet arsivlerinde bir anda ortaya çıkabilir. Söyle bir örnek verelim sizlere: 2019 yılında Sanzoni ailesi hakkında karsımıza sadece baslık olarak çıkmıs iki belge, 2020 yılında okunabilir olarak arsivlerde yer bulmustu. Bu da demek ki, arsivler sürekli taranmalı ve daha evvel aranıp da bulunamayan belgeler düzenli aralıklarla tekrar aratılmalı.
Registre Pour l’Enregistrement des Grecs Non-Echangeables :
Simdi gelelim esas konumuza ve bu yazıya neden böyle bir giris yaptıgımıza. Geçtigimiz günlerde, Yunanistan’daki bir akrabamız büyük bir heyecanla bizlerle bir belge paylastı. Bu belge, Vafiadis ailesinin vesikalık fotograflarını, doğum yeri ve tarihi gibi bilgileri içeriyordu. Belgeye baktıgımızda heyecanlanmıstık, çünkü dedemizin dedesinin ilk defa ikinci bir fotografını görmüstük. Belge bir liste niteligindeydi ve baslıgı Fransızca atılmıstı; 'Registre Pour l’Enregistrement des Grecs Non-Echangeables'. Belge baslıgını Türkçe’ye çevirdigimizde, bunun Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’nden muaf olanların listesi oldugunu ögrendik. Ailemizin nüfus mübadelesinden muaf oldugunu zaten bildigimiz için heyecanımız bir an dinmisti, fakat sonra bu belgeden bilinmeyen fotografları, dogum yerlerini ve dogum tarihlerini ögrenebilecegimizi fark ettik. Bu yüzden, ailedeki tüm soyisimlerini taramaya basladık: Vafiadis, Akasi, Koskeri, Cakıroglu… Bu tarama tam üç günümüzü aldı. Çünkü belgeler el ile doldurulmus ve taranarak görsel formatında arsive yüklenmisti. Yani arama kısmına ismi yazıp ara butonuna basmak gibi bir lüksümüz yoktu; yüzlerce sayfayı tek tek gözden geçirmemiz gerekiyordu. Yeri gelmisken belirtelim; arsivin adı Anthemion olarak geçiyor. Web adresi ise: https://anthemion.phs.uoa.gr/index.php/en/ . Arastırma sebebinizi belirttikten sonra rahatlıkla üye olabiliyorsunuz. Fakat dedigimiz gibi, bir ismi arastırmak için günlerinizi vermeniz gerekebilir.
Listelerde Vafiadis Ailesi:
Uzun arastırmamız sonunda Vafiadis, Akasi ve Cakıroglu’nun izine, 1927-1933 yılları arasında kayıt altına alınmıs belgelerde ulasabildik. Vafiadis ailesinin oldugu listede, Stavros Vafiadis’in kendisi, esi Froso, oglu Hurmuzios ve kızı Alexandra kayıtlıydı fakat diger çocukları yoktu. Stavros ile Froso’nun dokuz çocugu olmustu, üçü bebek yasta vefat etmisti, peki ya geride kalan dört çocuk neden listede degildi? Sebebini ögrenmek pek mümkün gözükmüyor. Vafiadis ailesinin kayıtlı oldugu listede, Stavros Vafiadis’in daha evvel hiç görmedigimiz bir fotografını görmek bizi mutlu etmisti. Fakat Stavros’a ait bilgilerde, dogum tarihi ve dogum yeri, aile anlatıları ile çelisiyordu. Esasen 1871 Sakız Adası dogumlu olarak bildigimiz Stavros Vafiadis, bu kayıtlarda 1867 Istanbul dogumlu olarak gözüküyordu.
Registre Pour l’Enregistrement des Grecs Non-Echangeables - Vafiadis
Bu arada belirtmek isteriz ki, Stavros Vafiadis Türkiye Cumhuriyeti kayıtlarında da 1871 dogumlu olarak gözükmektedir. Açıkçası bu yıl farkının, hicri miladi takvim farklılıgından oldugunu düsünüyoruz. Fakat dogum yeri bilgisi, Stavros’un beyanı mıydı, yoksa çok küçük yasta ve ailesiz Istanbul’a geldigi için kayıtlara bu sekilde mi geçmisti, emin olamıyoruz. Sonuçta aile anlatılarından bildigimiz, Stavros Vafiadis’in 1880’li yıllarda çocuk yasta, tek basına Sakız Adası’ndan Istanbul’a geldigiydi. 1880’li yıllarda tek basına gelme sebebi ise, apaçık bir sekilde Sakız Adası depreminde dogum yeri olarak bilinen Tholopotami köyünün yerle bir olmasıydı.
Listelerde Cakiroglu Ailesi:
Anthemion arsivinde izine ulastıgımız ve bizi sasırtan bir diger kisi ise Çakıroglu ailesinden Nikolas’tı. Sarıyer dogumlu Sofia Çakıroglu’nun babasının 1870’li yıllarda Istanbul’da dogmus olabilecegini düsünüyorduk. Fakat belgelerde gördük ki, Nikolas Cakıroglu 1868 yılında Belgrad’da dogmus.
Registre Pour l’Enregistrement des Grecs Non-Echangeables - Cakiroglu
Ne zaman, kimlerle ve ne sebeple Istanbul’a geldigini maalesef bilemiyoruz. Ama bu aile ferdimiz hakkında böyle bir bilgiye ulasmak bizi çok mutlu etti. 1880’lerden beri, tam 144 yıldır Istanbul’da yasayan aile fertlerimiz meger ne kadar farklı noktalardan buraya gelmisti. Nikolas’ı Belgrad’dan Istanbul’a getiren neydi peki? Ailesiyle mi gelmisti, yoksa daha ileri bir yasta 1890’larda Istanbul’un namını duymus ve hayallerle mi gelmisti? Belki de bu detaylara bambaska arsivlerde ulasacagız.
Registre Pour l’Enregistrement des Grecs Non-Echangeables - Akasi
Arsivdeki kayıtlardan gördügümüz üzere, Akasi ailesi ile ilgili bildiklerimizden farklı bir belge yoktu. Ama bu belgelerde de aile üyelerinin farklı vesikalık fotograflarını görmek bizi çok mutlu etmisti. Bu aile üyelerinin de dogum yerleri Sakız Adası olarak belirtilmisti.
Yazımızın basında da belirttigimiz gibi, bir ailenin tarihini ögrenmek için yazılı kaynakların arastırılması son derece önemlidir. Ancak bu yazılı kaynaklara ulasmak, bu kaynakları taramak çok da kolay degildir. Uzun çabalar sizi her zaman sevindirmez, bazen zaten bildiginiz bilgilere ulasırsınız, bazen de hiçbir bilgiye ulasamazsınız. Ama bir ipucu bulabilmek adına yaptıgınız çalısmanın verdigi heyecan da birçok seye değer. Özellikle Rum ziyaretçilerimize tavsiyemiz, paylasmıs oldugumuz baglantıya mutlaka girmeleri yönündedir. Kim bilir, belki de aileleri hakkında hiç bilmedikleri bir detayı ögrenecekler.
Yazan: 2mi3, Ekim 2024
Kaynakca: